Świadomość potrzeby kształcenia dzieci i młodzieży pojawiła się wśród społeczeństwa Gilowic dopiero pod koniec XIX wieku.
Zainteresowanie oświatą u mieszkańców Gilowic zrodziło się prawdopodobnie pod wpływem otoczenia dworu ślemieńskiego. Jego ówczesna właścicielka Elżbieta Wielopolska zanim sprzedała swoje dobra Aleksandrowi Branickiemu, zapisała na rzecz szkoły w Ślemieniu 1000 złotych i budynek dworski.

Najprawdopodobniej uczniami tejże szkoły byli późniejsi nauczyciele szkółek zimowych w Gilowicach tj: Michał Kantyka, Tomasz Cyrnal, Andrzej Grzegorczak, Franciszek Sroka, Józef Kamiński i Andrzej Gieleciak.

Wg. Władysława Latkiewicza pierwsza szkoła, którą nazwał „domowogminną” została założona w Gilowicach w 1870 roku. Prawdopodobnie w tym czasie działały dwie takie szkółki, jedna pod Starym Dworem, a druga w budynku zakupionym przez gminę na półrolku Pokusów. Brak jest jakichkolwiek dokumentów na potwierdzenie tego faktu. Dlatego szkółek tych nie można traktować jako gminnych, gdyż powstały z inicjatywy światlejszych mieszkańców Gilowic i opłacane były przez rodziców uczniów. Niestety opieszałość gminy nie pozwalała na zorganizowanie szkoły gminnej z prawdziwego zdarzenia, mimo że w 1897 roku ówcześni właściciele dóbr ślemieńskich państwo Aleksandra i Władysław Braniccy, oddali na potrzeby takiej szkoły budynek starej karczmy. Wówczas przeniesiono tylko do niej naukę szkółek dotychczas istniejących.

Po uregulowaniu praw własności do budynku starej karczmy (akt darowizny 1902 r.) oraz zobowiązaniu gminy do pokrywania części kosztów utrzymania szkoły, jej wyposażenia i płacy dla jednego nauczyciela, 20 marca 1904 roku Rada Szkolna Krajowa we Lwowie oficjalnie przyznała Gilowicom status jednoklasowej szkoły gminnej. Kierownikiem szkoły w latach 1904-1911 była Klementyna Kunzekowa.

Przez następne lata niewiele się zmieniło, ponadto okazało się, że budynek karczmy był mocno nadwerężony i Rada Szkolna Okręgowa w Żywcu uznała go za lokum tymczasowe, upominając równocześnie gminę, by rozpoczęła budowę nowej szkoły.
W roku szkolnym 1908/1909 zorganizowano naukę na poziomie klasy III i IV, a pracę w szkole podjął kolejny nauczyciel Karol Ludwig.

Po wielu latach starań o dofinansowanie budowy nowej szkoły dopiero w 1910 r. przystąpiono do realizowania projektu. Jesienią 1911 roku przeniesiono naukę do „Publicznej Szkoły im. Tadeusza Kościuszki w Gilowicach, jak głosiła tablica sporządzona na jej ścianie frontalnej, w której funkcję kierownika objął Wojciech Świgost i pełnił ją do 1920 r.

Rozporządzeniem z dnia 27 grudnia 1910 roku Rada Szkolna Krajowa przekształciła szkołę w Gilowicach na dwuklasową, a rok później na czteroklasową. Zatrudniono też kolejnego nauczyciela panią Zofię Włodarską.

W roku szkolnym 1912/1913 liczba uczniów wzrosła do 453 osób, dlatego nadal wynajmowano prywatne lokum u pani Katarzyny Cebrat, a także jedno pomieszczenie w domu gminnym.

W latach 1920/1925 funkcję kierownika szkoły sprawował Tadeusz Schwarz, za jego kadencji dokonano podziału uczniów na klasy – I,II,III,IV, a ponieważ nauka trwała siedem lat, powtarzano klasy od drugiej do czwartej. Stan taki istniał do 1926 roku, kiedy to przekształcono szkołę w siedmioklasową, a nowym kierownikiem został Władysław Latkiewicz.

Wybuch drugiej wojny światowej spowodował, że rok szkolny 1939/1940 rozpoczął się z miesięcznym opóżnieniem. Niemcy zabronili nauki wielu przedmiotów min. historii, geografii, a z książek do języka polskiego kazano usunąć kartki, gdzie umieszczone były teksty o charakterze patriotycznym. Nauka trwała do kwietnia 1940 roku, po aresztowaniu kierownika Władysława Latkiewicza szkołę zamknięto.

Podczas okupacji w budynku szkolnym prowadzono naukę dla dzieci niemieckich osadników przywiezionych do Gilowic na miejsce wysiedlonych mieszkańców. W 1943 r. pozwolono dzieciom polskim kontynuować naukę w prywatnym budynku pana Kłosowicza w Rychwałdzie.

Po zakończeniu wojny mieszkańcy przystąpili do odgruzowywania i uporządkowania budynku szkolnego, aby dzieci mogły podjąć naukę, a Wydział Oświaty Starostwa Powiatowego w Żywcu skierował tu kilku nauczycieli.

W 1951 roku ponownie zmienia się kierownik szkoły, zostaje nim Julian Pilch, ale tylko na dwa miesiące po czym funkcję tę objął Mieczysław Wolańczyk. Za jego kadencji liczba grona pedagogicznego wzrosła do 14 osób. W roku 1958 do Gilowic wrócił Julian Pilch, który ponownie został wybrany kierownikiem szkoły. On to po raz pierwszy ustanowił funkcję zastępcy, objęła ją Anna Kantyka. Po odejściu Juliana Pilcha, kierownictwo szkoły objęła Stanisława Jezierska, a funkcję zastępcy Fryderyka Barabasz. Grono pedagogiczne liczyło już 28 osób. Wzrosła zapewne też liczba uczniów objętych obowiązkiem szkolnym, gdyż rozpoczęto budowę nowej szkoły w Rozciętej, którą oddano do użytku w 1964 roku. Zakończenie inwestycji związanej z budową drugiej szkoły pozwoliło na rozpoczęcie w 1970 r. kapitalnego remontu budynku szkolnego w Gilowicach, gdzie nowym kierownikiem został Włodzimierz Gawron, a zastępcą Maria Górna.

W latach 70-tych centralne władze oświatowe przeprowadziły reformę w szkolnictwie. Powołano tzw. szkoły gminne, a na miejsce dotychczasowych kierowników mianowano dyrektorów. Dyrektorem gminnym szkół podstawowych zrzeszających placówki z terenów całej gminy zbiorowej Gilowice – Ślemień został wybrany w 1976r mgr Zdzisław Lejawka, a zastępcą Anna Rozumek.

W latach 1980-84 funkcję te pełnił Józef Mirta. Później funkcję Gminnego Inspektora Oświaty pełnił mgr Ryszard Gawron oraz na krótko mgr Mieczysław Pachowicz. Zastępcami były mgr Mirosława Wnętrzak, mgr Maria Pietyra i mgr Krystyna Brzegowy.

W 1984 roku zlikwidowano system szkół zbiorczych i przywrócono poprzedni system szkoła podstawowa w każdej wsi. Nowym dyrektorem szkoły w Gilowicach została Maria Górna, a zastępcą Elżbieta Luber. Od 1991r rozporządzeniem Ministerstwa Oświaty stanowisko dyrektora zostaje obsadzone w drodze konkursu. Zorganizowany taki konkurs w Gilowicach wyłonił nowego dyrektora – mgr Alicję Dyduch, która piastuje to stanowisko do chwili obecnej. Funkcję zastępcy od 1989 r. do nadal pełni mgr Zofia Kastelik.

Tymczasem budynek szkolny, pomimo częstych remontów popadał w ruinę. O budowie nowej szkoły mówiono już po zakończeniu wojny, ale brak było odpowiedniego terenu. Na zebraniu wiejskim w 1974 roku powołano Komitet Budowy Szkoły, który próbował zainteresować projektem inwestycji władze centralne, ale bez rezultatu. Wówczas zorganizowano zbiórkę publiczną i za uzyskaną w ten sposób sumę wykupiono od prywatnych właścicieli 3 ha ziemi przy drodze Siedlakówka. Następnie sporządzono wniosek do Biura Projektów w Katowicach o wykonanie planów budowy. Niestety władze wojewódzkie w Bielsku i władze centralne nie deklarowały żadnej pomocy finansowej.

W 1983 roku wybrano nowy Komitet Budowy pod przewodnictwem Jana Małysiaka, który zaapelował do górników, aby zwrócili się do swoich przedsiębiorstw z prośbą o wsparcie finansowe. Na konto budowy pieniądze przesłały cztery kopalnie – „Brzeszcze”, „Silesia”, „1 Maja”, „Wieczorek”. Budowę rozpoczęto w 1985 roku, a prace zakończyły się w 1989 r. Dalsze prace, przy wykańczaniu wnętrz wymagały znacznie większych nakładów finansowych, których stale brakowało. Częścią budynku zainteresowano Fundusz dla Osób Niepełnosprawnych, który wykończył pomieszczenia lokując tam Zakład Terapii dla Niepełnosprawnych.

W lutym 1994 roku, w czasie ferii zimowych, przeniesiono naukę do nowego budynku. Dalsze prace kontynuowane były w miarę spływania funduszy, o które zabiegali Wójt Gminy Aleksander Satława i pan Jan Małysiak.

W 1999 roku Ministerstwo Edukacji Narodowej wprowadziło reformę ustroju szkolnego tworząc trzyletnie gimnazjum, w którym uczniowie kontynuują dalszą edukację po ukończeniu szóstej klasy Szkoły Podstawowej. W szkole w Gilowicach wyodrębniono odpowiednie pomieszczenia na potrzeby utworzonego gimnazjum, a w drodze konkursu wyłoniono dyrektora – mgr inż. Wojciecha Bąka.

Od września roku szkolnego 2006/2007 dyrektorem Szkoły Podstawowej nr 1 w Gilowicach został pan mgr Tadeusz Bąk, wyłoniony w drodze konkursu, następca pani mgr Alicji Dyduch, która w 2006 roku odeszła na emeryturę.
31 marca 2011 roku Rada Gminy podjęła uchwałę w sprawie utworzenia Zespołu Szkół w Gilowicach. W skład ZS wchodzą: oddział przedszkolny w Szkole Podstawowej nr 1 im. Tadeusza Kościuszki, Szkoła Podstawowa oraz Gimnazjum im. Świętej Królowej Jadwigi. Pierwszym dyrektorem Zespołu Szkół w Gilowicach została pani mgr inż. Anna Satława, wyłoniona w drodze konkursu. Funkcję tę pełni od 1 września 2011 roku. Stanowisko zastępcy dyrektora ZS pełni nadal pani mgr Zofia Kastelik.

21 marca 2013 roku przy Zespole Szkół w Gilowicach nastąpiło uroczyste otwarcie kompleksu boisk sportowych „Orlik”.

Dziś, po dwudziestu latach od uruchomienia szkoły, obiekt jest całkowicie wykończony. Młodzież szkolna i nauczyciele mają przyzwoite warunki do nauki i pracy. Sale lekcyjne są przestronne, liczne pracownie wyposażone w pomoce naukowe. Uczniowie mają możliwość korzystania z hali sportowej i boiska szkolnego, stołówki i świetlicy oraz biblioteki.

14 października 2014 r. w szkole odbyła się piękna uroczystość 110 lecia Szkoły Podstawowej im. Tadeusza Kościuszki w  Gilowicach. Podczas uroczystości nadany został nowy sztandar szkoły. Na tę okoliczność powstał hymn szkoły podstawowej.